گره های ترافیکی که به صد متر جلوتر منتقل می‌شوند
آیا تقاطع های غیر همسطح آخرین مرحله‌ی بهبود روان‌سازی ترافیک رشت هستند؛
آغاز اجرای پروژههای عمرانی در سطح شهر رشت با عنوان «طرح میثاق» پس از کِش و قوس‌ها و اختلاف‌های متعدد در مدیریت شهری و رفت و برگشت‌های شهردار سابق بالاخره با آغاز به کار شهردار جدید، از شهریور ماه سالجاری آغاز شد. پروژه هایی که در بودجه سال ۱۴۰۲ شهرداری رشت ردیفی برای آن پیش بینی نشده بود!
به تازگی شهرداری رشت از تجهیزِ کارگاه تقاطع غیر همسطح میدان امام حسین (ع)، پنجمین روگذر در حال احداث شهر رشت در راستای اجرای طرح‌های عمرانی میثاق خبر داد. احداث این تقاطع غیر همسطح به طول ۳۲۰ متر و عرض ۸/۷ متر وارد مرحله عملیاتی شده است. شهردار رشت در مورد فرایند اجرایی پنجمین پل روگذر رشت گفت: عملیات تعریض قسمت کندرو، اجرای عملیات آسفالت، بتن ریزی و اصلاح چاه‌های تقاطع غیر همسطح میدان امام حسین (ع) در حال انجام است.
در همین باره «رحیم شوقی» شهردار رشت نیز پیش از اجرای تقاطع‌ها با اشاره به اهمیت اصلاح وضعیت ترافیک در شهر رشت گفت: ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار برای احداث ۸ تقاطع غیر همسطح و بهسازی وضعیت آسفالت معابر در شهر رشت تخصیص یافت.
وی به اهمیت احداث هرچه سریعتر تقاطعهای آیت الله رودباری، بلوار حمیدیان، خیابان باهنر و فلکه نیروی دریایی در بازه‌های زمانی ۱۹، ۱۵، ۱۵ و۲۳ ماهه پرداخت. طبق گفته شهرداری رشت: طرح میثاق، شامل هشت تقاطع غیرهمسطح، بازگشایی دو محور و اجرای پروژههای آسفالت در سطح شهر رشت است که از آن به عنوان یکی از مهمترین طرح‌های چند دهه اخیر شهری شمال کشور یاد میشود و نقش بسزایی در کاهش ترافیک خسته کننده کلانشهر رشت دارد.
استاندار گیلان نیز با اشاره به ۲ معضل بزرگ ترافیکی و زیست محیطی در مرکز استان، در مورد اجرای طرح عمرانی میثاق اظهار داشت: برای حل معضل ترافیک شهر رشت در سالهای اخیر اقدام قابل ملاحظه‌ای نشده، اما پشتیبان اجرای طرح میثاق شهرداری و شورای اسلامی شهر رشت هستیم، که گام بلندی در کاهش مشکلات ترافیکی رشت است.
شاید انگیزه‌ی احداث این تقاطع‌ها بیش از آن که ریشه در روان‌سازی ترافیکی داشته باشد به عواملی مثل نفوذ و فشار شرکت‌های مشاور و پیمانکاران در بین متولیان تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر ارتباط دارد و ریشه‌های آن ممکن است اصلا فنی و کارشناسی نباشد.
وی در ادامه گفت: گام بلندی در عبور و مرور شهری و رفاه مردم برداشته شد، اگرچه شاید در زمان اجرای این طرح اشکالاتی وجود داشته باشد اما در نهایت معضل ترافیک برطرف خواهد شد.
در مورد اجرای همزمان تقاطعهای همسطح و غیرهمسطح در رشت، این شُبهه در بین کارشناسان مستقل مطرح شد که شاید انگیزه‌ی احداث این تقاطع‌ها بیش از آن که ریشه در روان‌سازی ترافیکی داشته باشد به عواملی همچون نفوذ و فشار شرکت‌های مشاور و پیمانکاران در بین متولیان تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر ارتباط دارد و چه بسا ریشه‌های آن ممکن است اصلا فنی و کارشناسی نباشد.
طبق گفته یک منبع آگاه؛ معمولا در اصلاحیه بودجه انحراف‌های جزیی‌ای وجود دارد که بر اساس این انحراف ها، مجوز جابجایی در بودجه صادر میشود. این جابجایی‌ها در بودجه باعث میشود که ضرورت‌ها در سهم خواهی از بودجه ردپای وسیعتری از خود برجای بگذارد و اینجاست که امکان فراموشی برخی از مسایل شهری مثل؛ بازآفرینی شهری وجود دارد.
طبق قانون جابجایی ردیف بودجه انجام شد
«سید شمس شفیعی» رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر رشت در این باره به مرور می‌گوید: بودجه سال گذشته را انبساطی بستیم، چون پیش بینی می‌شد؛ شهردار به نحوی خواهد آمد و کار را برعهده خواهد گرفت. به همین علت طبق قانون جابجایی ردیف بودجه انجام شد. با توجه به مطالعات انجام شده بروی احداث تقاطع‌ها در شوراهای گذشته و همچنین وضعیت ترافیک در رشت، تأکید شورای ششم نیز بر احداث تقاطع‌ها و بازگشایی مسیرها بود. منتها اراده اجرایی شدن آن در دوره‌های قبل در هیچ شهرداری وجود نداشت. حق الانصاف آقای شهردار ریسک کرد و اجرای تقاطع‌ها را پذیرفت و ما نیز حمایت خواهیم کرد.
اگر احداث این تقاطع‌ها در طی دهه گذشته صورت میگرفت، امروزه ما فقط به احداث رینگ و کمربندی دور شهر و مسیر ژ۵ رشت می‌پرداختیم. اجرای این پروژه در این دوره شورا، درمان بیماری مزمن ترافیکی سالهای قبل رشت است.
شفیعی اظهار کرد: آقایان شوراهای چهارم و پنجم ۸ سال این شهر در اختیارشان بود و حدود بیش از یکسال هم آقای علوی وقت ما و شهر را گرفت. در مجموع ۱۰ سال؛ یک پل روگذر هم در رشت احداث نشد. طبق این روند در موقعیت‌های مکانی همچون؛ فلکه توشیبا، بلوار شهید باهنر، نیروی دریایی، میدان امام حسین، فلکه فرزانه، سه راه رودباری، حمیدیان و بلوار نماز با هدف رفع گره‌های ترافیکی و روان سازی، احداث تقاطعهای همسطح و غیرهمسطح در دستور کار قرار گرفت.
« سید شمس شفیعی» از حامیان شهردار وقت و مدافع اجرای تقاطع‌ها در این باره عنوان کرد: اول از همه باید بگویم، پشت اجرای این طرح‌ها نگاه کارشناسی وجود دارد ما از متخصصین در حوزه‌های عمران، ترافیک و حمل و نقل دانشگاه صنعتی شریف و گیلان استفاده کرده ایم. کلانشهر رشت در مرکز استان، ۱ میلیون نفر جمعیت دارد، حدود ۵ تقاطع غیرهمسطح که در زمان استانداری آقای قهرمانی و شهرداری فریدونی با منابع ملی اجرا شد. اگر این تقاطع‌ها را از رشتی که در طی این سالها رشد داشته، بگیرید چه اتفاق می‌اُفتد؟ احداث این تقاطع‌ها در دوره شورای ششم برای ۱۰ الی ۱۵ سال پیش است. اگر احداث این تقاطع‌ها در طی دهه گذشته صورت میگرفت، امروزه ما فقط به احداث رینگ و کمربندی دور شهر و مسیر ژ۵ رشت می‌پرداختیم. اجرای این پروژه در این دوره شورا، درمان بیماری مزمن ترافیکی سالهای قبل رشت است.
بودجه این تقاطع‌ها از منابع داخلی تعریف شده
در ادامه رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر رشت در مورد تامین بودجه تقاطعهای غیرهمسطح رشت به مرور اظهار کرد: ما برای سراوان ۱۰۰ میلیارد تومان از منابع ملی گرفتیم و غیر از این مورد دیگر بودجه‌ای دریافت نکردیم. همه بودجه این تقاطع‌ها از منابع داخلی تعریف شده و در این طرح‌ها هیچ منبع بودجه خارجی نداشته ایم.
وی همچنین در ادامه اظهار کرد: این موضوع کوتاهی نمایندگان مجلس بوده و هر ۳ نماینده رشت در طی این سالها به حق رشت جفا کرده‌اند. من این موضوع را به عنوان یک مطالبه در انتخابات اخیر مجلس عنوان کرده ام. باید در سال ۱۴۰۳ تلاشی از سوی نمایندگان مجلس انجام شود، تا از ردیف بودجه‌های ملی برای پروژههای رشت اختصاص داده شود. می باید از آن بودجه ملی؛ برای دو رودخانه و احداث رینگ‌ها استفاده کنیم.
رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر رشت در مورد عدم اجرای همزمان تقاطعهای غیرهمسطح در رشت بیان کرد: در حال حاضر ۵ تقاطع از ۸ تقاطعی که در نظر داریم به مرحله اجرا رسیده و از پیشرفت فیزیکی خوبی نیز برخوردارند. عدم اجرای ۳ تقاطع دیگر در میدان مصلی، بلوار نماز و فلکه فرزانه مربوط به کسب مجوز پس از اصلاح هندسی طرح روگذر فرزانه است.
ضرورت اصلاح هندسی و بازبینی مجدد طرح روگذر فرزانه بدلایل مسایل امنیتی ایجاب می‌کرد تا طرح مجدد با فرمت دیگر و اعمال تغییر و اصلاحاتی طراحی شود. از اینرو بدلیل ارتباط و اتصال دو طرح بلوار نماز به فرزانه، اجرای طرح بلوار نماز تا کسب مجوز نهایی منتفی شده است. البته باید اضافه کنم موافقت‌هایی با تغییر در اصلاح هندسی صورت گرفته است، که بلافاصله پس از کسب مجوز نهایی فرایند اجرایی آغاز میشود. همچنین در مورد طرح مصلی نیز منتظر مجوز نهایی اجرای عملیات هستیم.
طبق اطلاعیه‌های مدیریت ارتباطات شهرداری رشت در روزهای پایانی سال، عنوان شد: تقاطع غیرهمسطح آیت الله رودباری که از آبان ماه سالجاری فرایند عملیات احداث آن آغاز شد، به پیشرفت فیزیکی ۶/۱۶ درصدی رسید، البته پیش از این در ماه گذشته پیشرفت این تقاطع را ۱۹ درصدی اعلام کرده بودند. در این باره می‌توان به تناقض‌های آماری شهرداری رشت در پیشرفت طرح‌های عمرانی اشاره داشت.
همچنین تقاطع غیرهمسطح میدان نیروی دریایی (شهدای ۷ آذر) که از مهر ماه فرایند عملیات احداث آن آغاز شد، به پیشرفت فیزیکی ۲/۱۶ درصدی، تقاطع غیرهمسطح سردار حق بین (حمیدیان) که از مهر ماه فرایند عملیات احداث آن آغاز شد، به پیشرفت فیزیکی ۵/۲۲ درصدی و تقاطع غیر همسطح شهید باهنر نیز که از مهر ماه فرایند عملیاتی احداث آن آغاز شد، به پیشرفت ۸ درصدی رسیده است.
برچیده شدن پل‌ها در دستور کار شهرسازی پیشرو
یک کارشناسان حوزه شهرسازی در مورد احداث تقاطعهای غیرهمسطح با هدف روان سازی ترافیک معتقد است: در حال حاضر بسیاری از کشورهای پیشرفته در حوزه حمل و نقل با استفاده از علوم فنی و مهندسی و پیشرفت تکنولوژی برای روان سازی و رفع گره‌های ترافیکی از تمهیدات دیگری غیر احداث این پل‌های بتنی استفاده می‌کنند و دهه‌های متوالی ست که برچیده شدن پل‌ها در دستور کار شهرسازی پیشرو قرار گرفته است.
«محمد رضا حق پناه» رییس سابق هیأت رییسه‌ی گروه تخصصی عمران سازمان نظام مهندسی ساختمان گیلان، درباره احداث تقاطعهای همسطح و غیرهمسطح و تاثیرشان در حل مسایل ترافیکی رشت عنوان کرد: باید در نظر داشت؛ علت ایجاد ترافیک، صرفاً پدیده‌ای نقطه‌ای و تک بُعدی نیست و اساس آن فقط نسبت بالای تعداد اتومبیل به عرض معبر در یک مسیر یا گره نیست بلکه به موضوع پیچیده‌ی مناسبات شهری اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگ ترافیکی ارتباط تنگاتنگ دارد.
کارشناس ارشد مدیریت اجرایی بیان کرد: همه مردم یک شهر، چه آنها که اتومبیل شخصی دارند و چه استفاده کنندگان از وسایل نقلیه همگانی، در قسمتی از مسیر خود پیاده حرکت می‌کنند. پس توجه به پیاده‌ها و صحبت از طرح‌های ترافیکی انسان محور به جای خودرو محور، صرفا توجه به بخشی محدود از جامعه نیست، بلکه رعایت حال همه افراد جامعه است.
در بسیاری از موارد به علت فقدان مطالعات عمیق و چند وجهی و همچنین فقدان این نگاه که تقاطع غیر همسطح آخرین مرحله‌ی کار است. در عمل شاهد این خواهیم شد که گره ترافیکی در بهترین حالت گره را از محل فعلی به چند صد متر بالاتر منتقل کرده است.
حق پناه ادامه داد: تقاطع غیر همسطح آخرین مرحله‌ی بهبود روان‌سازی ترافیک در دیدگاه هزینه – فایده محسوب میشود. وقتی در شهر متراکمی مثل رشت توسعه‌ی حمل و نقل عمومی، توسعه‌ی فضاهای اشتراکی، اصلاح هندسی معابر، توسعه‌ی حمل و نقل دوچرخه و سه چرخه محور و حمل و نقل ریلی محدود است و در مجموع هزینه اجرای آنها به نسبت احداث این ۸ تقاطع، اگر کمتر نباشد، چندان بیشتر هم نیست و در عین حال بسیار مؤثر است. در هر صورت وقتی به آخرین مرحله یعنی احداث روگذر می رسیم، بیشتر شک می‌کنیم که پشت این برنامه مطالعات عمیق کارشناسی وجود ندارد و بیشتر به توجیه کارشناسی برای به کُرسی نشستن یک خواست مدیریتی شباهت دارد. اینرا باید اضافه کنم که طراحی ماشین‌محور پروژههای شهری، علاوه بر نقض حقوق شهروندی عابران، به رابطه‌ی کالبدی بافت‌ها هم آسیب وارد می‌کند.
حق پناه، نایب رییس سابق کانون سازندگان مسکن و ساختمان کشور اظهار کرد: در بسیاری از موارد به علت فقدان مطالعات عمیق و چند وجهی و همچنین فقدان این نگاه که تقاطع غیر همسطح آخرین مرحله‌ی کار است. در عمل شاهد این خواهیم شد که گره ترافیکی در بهترین حالت گره را از محل فعلی به چند صد متر بالاتر منتقل کرده است. در واقع عملا نقشی در روان سازی ترافیک نداشته است. بعنوان مثال: در تقاطع غیرهمسطح میدان قلی پور رشت اینرا به وضوح مشاهده می‌کنیم که پس از احداث این تقاطع در محدوده بلوار نماز که سابق بر آن گره ترافیکی وجود نداشته، گره ایجاد شده است. بنابراین می‌توان گفت: با اجرای تقاطع که قرار بود در روان سازی گره ترافیک قبل از میدان قلی پور نقش داشته باشد، نه تنها تاثیر نداشته بلکه به صد متر بالاتر گره را منتقل کرده است.
با توجه به زمان باقی مانده اجرای تقاطعهای غیرهمسطح؛ رودباری، حمیدیان، نیروی دریایی، باهنر و امام حسین باید منتظر بهره برداری شان ماند و دید آیا در روان سازی گره‌های ترافیکی رشت تاثیر گذار خواهند بود یا خیر؟ البته این در شرایطی است که مراحل اجرایی این طرح‌ها متناسب با زمان تعیین شده شهرداری و همچنین موازی با بازگشایی مسیرها و احداث رینگ‌ها و مسیر ژ۵ اجرا شود. در غیر این صورت با توجه به صحبت کارشناسان و نمونه‌های اجرایی آن در رشت و سایر کلانشهرهای کشور، احداث تقاطعهای همسطح و غیرهمسطح در گره‌های ترافیکی نه تنها مؤثر بلکه عاملی در جابجایی گره‌ها از محدوده‌ای به محدوده دیگر است.
نویسنده: محمد صالح زاده (روزنامه نگار)
منبع: پایگاه خبری و تحلیلی مرور گیلان
http://mroor.org/f9p
انتشار در ۲۱ اسفند ۱۴۰۲
