یک فنجان قهوه و چای یا یک پُرس باقلی قاتق در تاریخی ترین عمارت رشت
شهرداری رشت، یک فنجان چای و هویت زدایی از تاریخ
هویت و فضای شهری تار و پودیست که در کنار هم معنا می‌یابند. زمانی که سطح روابط اجتماعی در یک جامعه افزایش یا کاهش پیدا کند، این هویت است که در بستر این تحولات دچار تغییر می‌شود. از اینرو تأکید بر موضوع هویت شهر و تأثیر معماری بر آن، همواره همراه با ارتباطات اجتماعی، هویت فضای شهری را شکل میدهند.
به بیان دیگر فعالیت‌های انسان در جهت خلق هویت می‌تواند به‌عنوان یکی از مهمترین عوامل هویت‌دهنده به شهر ایفای نقش کنند. ازآنجاکه فضاهای شهری عموماً در طول زمان مشمول یک هویت تداوم‌یافته تاریخی می‌شوند، بناها و فضاهای تاریخی می‌توانند نماینده فرهنگ، هنر و فن معماری زمان ساخت خود، و صورت تاریخی و فرهنگی هر کشور باشند و در خاطرات تاریخی ملت‌ها تجدید حیات هنری تمدن‌های پیشین را رقم زنند.
این روزها گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر اینکه قرار است طبقه فوقانی عمارت بلدیه (ساختمان شهرداری) با واگذاری به بخش خصوصی به کافه تبدیل شود به گوش می‌رسد. شنیده ها حاکی از اینست که طبقه دوم عمارت میراثی و ارزشمند رشت بعد از مرمت قرار است به فضایی برای نوشیدن چای و قهوه و سایر خوراکی‌ها تبدیل شود.
البته هنوز این موضوع در مجامع عمومی شهر عنوان نشده و تنها در حد گمانه‌زنی باقی‌مانده است.
تنوع خوراک در اکثر برنامه‌ریزی‌های رشت حرف اول را می‌زند و این پارادایم اقتصادی در جذب گردشگر هم بسیار مناسب است. متولیان امر و تصمیم گیران شهر از این برندینگ شهری فقط ترویج باقلی قاتق، چواش تره و زیتون‌پرورده و… را ارجح‌تر دانسته اند.
بنابراین، این گمان که احتمالا بعد از پایان عملیات اجرایی مرمت عمارت بلدیه، در طبقه دوم این بنای تاریخی رشت با هویت بیش از یکصد سال که تاریخ را در لابه‌لای آجر دیوارها و ستون‌ها و تمامی خود حک کرده، در انتظار راه اندازی کافه هایی با سرو چای، اسپرسو، اسموتی و سوسیس،تخم‌مرغ، بیف‌استراگانف یا حتی باقلی قاتق، باشیم دور از ذهن نیست. و از قرارمعلوم با خاطرات یک‌صدساله رشت که توسط این بنای تاریخی ارزشمند شهر در ذهن مخاطب القا می‌شود، از این بابت نیز از متولیان امر تشکر کنیم که بنای تاریخی شهر را به فضایی چند منظوره تبدیل کرده‌اند که در طبقه اول موزه تاریخی باشد و در طبقه دوم کافه و رستوران!
گویا تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان مدیریت شهری منتظر خواهند بود که برای این برنامه‌ریزی فرهنگی در بافت تاریخی رشت مورد تشویق قرار گیرند. خلاصه کم‌کاری نبوده که در یک بنای صدساله هم موزه برپا شد و هم کافه‌رستوران.
اینجا رشت است شهر خلاق در خوراک. تنوع خوراک در اکثر برنامه‌ریزی‌های این شهر حرف اول را می‌زند و این پارادایم اقتصادی در جذب گردشگر هم بسیار مناسب است. متولیان امر و تصمیم گیران شهر از این برندینگ شهری فقط ترویج باقلی قاتق، چواش تره و زیتون‌پرورده و… را ارجح‌تر دانسته و اول و آخر برنامه‌ریزی شهری در شهر رشت به خوراک ختم می‌شود و لاغیر؟!
از سال ۱۳۹۷در جلسه رسمی شورای شهر رشت با حضور مدیرکل وقت اداره میراث‌فرهنگی عمارت‌های بلدیه، میرزا خلیل رفیع و مریضخانه به موزه‌های مردم‌شناسی، مشروطه رشت و صنایع‌دستی تغییر کاربری یافتند که مرمت عمارت‌های بلدیه و میرزا خلیل از شهریور ۱۴۰۱ آغاز شد.
با توجه به شواهد میدانی در اجرای فاز دوم عملیاتی طرح‌های مرمتی رشت از جمله؛ عمارت بلدیه و میرزا خلیل، می‌توان به پیشرفت فیزیکی کُند برخلاف فاز اول این طرح‌ها اشاره کرد و روند آغازین مرمت برخی از این بناهای تاریخی در رشت هنوز آغاز نشده و بلاتکلیف در گوشه و کنار بافت تاریخی شهر رها شده‌اند.
با همه این اوصاف به‌جرات باید اذعان داشت: آغاز عملیاتی طرح‌های مرمتی بناهای تاریخی رشت، نقطه قوت مدیریت شهری کنونی محسوب می‌شود، هر چند که مدیران شهری باتوجه به حجم بالای پروژه‌های عمرانی، بر سرعت بخشی این طرح‌ها در مقایسه با اجرای احداث روگذرها آنقدر تمایل به خرج نمی‌دهند.
به‌طورکلی باید گفت؛ اجرای این طرح‌های مرمتی از آن جهت که در امتداد فُرمی متحد در قالب پروژه بازآفرینی شهری تعریف شده، از اهمیت بسزایی برخوردارند و به نحوی مدیریت یکپارچه شهری را بازنمایی می‌کند.
روگذرهای بتنی بودجه شهرداری را می بلعَند.
یک منبع آگاه از روند اجرایی مرمت بناهای تاریخی در رشت به خبرنگار مرور می‌گوید: طی یک سال و اندی که احداث همزمان روگذرها در دستور کار قرار دارد، اولویت شهرداری رشت در تأمین منابع مالی و اعتبارات بودجه‌ای، بیشتر در راستای تأمین بودجه اجرای تقاطع‌ها قرار داشته و باید گفت: روگذرهای بتنی بودجه های شهرداری را می بلعَند. بنابراین بایکوت سایر طرح‌ها از جمله مرمت و بازآفرینی شهری خواه‌ناخواه در دستور کار مدیریت شهری قرار می‌گیرد.
طی یک سال و اندی که احداث همزمان روگذرها در دستور کار قرار دارد، اولویت شهرداری رشت در تأمین منابع مالی و اعتبارات بودجه‌ای، بیشتر در راستای تأمین بودجه اجرای تقاطع‌ها قرار داشته و روگذرهای بتنی بودجه های شهرداری را می بلعَند.
به اِغما رفتن بازآفرینی شهری زیر آوار سنگین پل های روگذر
باتوجه به نقش مهم اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گیلان به‌عنوان متولی بناهای تاریخی و نظارت عالیه در اجرای مرمت آنها، همچنان این اداره دولتی در مورد نحوه سازوکار اجرای مرمت و روند آهسته فیزیکی این طرح‌ها خود را ملزم به ورود و پاسخ ندانسته و تا به امروز بازخورد محکمی از سوی ریاست این اداره در اَنظارِ عُمومی مشاهده نشده است.
با این تفاسیر می‌توان گفت: طرح ملی بازآفرینی شهری رشت که به‌عنوان پایلوت در کشور شناخته می‌شد، زیر آوارِ سنگینِ پایه پل‌های روگذرِ بتنی به اِغما رفته است.
انتقال بودجه؛ پنهان از دید عموم
طی گفتگوی اخیر مرور با مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی در این باره عنوان شد: انتقال بودجه مرمت بناهای تاریخی رشت به سمت پروژه‌های طرح میثاق واقعیت ندارد. ولی جهانی در مورد مرمت بنای مریضخانه بلدیه در ابتدای خیابان سعدی اظهار کرد: باتوجه به هزینه بالا در اجرای طرح مرمتی صحبت‌هایی مبنی بر اینکه اجرای مرمت این ساختمان به بخش خصوصی واگذار شود، مطرح شده است.
در ادامه اظهارات اخیر مدیرکل میراث‌فرهنگی باید به این نکته اشاره کرد: وقتی از عدم تأمین مالی پروژه‌های مرمت از سوی شهرداری صحبت می‌شود، آنهم درصورتی‌که بخشی از منابع مالی این پروژه‌ها در ردیف بودجه بازآفرینی بوده و باید به صورت ملی تأمین شود، قطعاً پروژه‌های طرح میثاق با اولویت‌بخشی و هزینه هنگفت اجرایی، می‌توانند در جابه‌جایی بودجه‌ها تأثیرگذار باشند. اما آنطور که از شواهد موجود است؛ انتقال بودجه‌ها در شهرداری همیشه از دید عمومی پنهان خواهد ماند.
موافقت اعضای شورای شهر با کاربری موزه
«محمد حسین عاقل منش» رییس کمیسیون گردشگری شورای شهر در رابطه با احداث کافه رستوران در طبقه دوم عمارت بلدیه به خبرنگار مرور گفت: این موضوع در حد گمانه زنی هایی بوده و این منوط به اعلام آمادگی بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این بخش است.
بعد از آن این موضوع در صحن و کمیسیون های تخصصی مورد بحث قرار می‌گیرد و همچنین باید گفت: نیاز به مصوبه شورا دارد.
وی در پایان تاکید کرد: بیشتر اعضای شورای شهر با کاربری موزه این بناهای تاریخی موافقت دارند.
طرح ملی بازآفرینی شهری رشت که به‌عنوان پایلوت در کشور شناخته می‌شد، زیر آوارِ سنگینِ پایه پل‌های روگذرِ بتنی به اِغما رفته است.
عمارت بلدیه؛ مجموعه ای از داشته های گذشته رشت
«محمدتقی پوراحمد جکتاجی» روزنامه‌نگار و پژوهشگر گیلان شناسی ضمن مخالفت با راه اندازی کافه در عمارت بلدیه به مرور گفت: این عمارت ازآنجایی‌که جزئی از تاریخ و هویت کلانشهر رشت است، باید به‌صورت موزه مورد استفاده قرار گیرد و مجموعه‌ای از تمام داشته‌های شهر رشت باشد که از گذشته حفظ شده است.
این پژوهشگر گیلانی افزود: تمام اسناد مربوط به رشت و استان گیلان در این عمارت باید به‌صورت موزه مورد بازدید عموم قرار گیرد و هرگونه استفاده دیگر از این عمارت به‌صورت کافه یا رستوران شأنیت این بنا و هویت شهر رشت را زیر سؤال خواهد برد.
مورد پسند شهروندان رشت نیست.
«رضا نوزاد»، روزنامه‌نگار و پژوهشگر تاریخ محلی گیلان نیز ضمن مخالفت در این باره به خبرنگار مرور می‌گوید: اینکه بخواهیم از عمارت بلدیه به‌عنوان مکانی برای خوراک استفاده کنیم، اصلاً قابل‌قبول نیست. این بنای تاریخی اصلاً جای مناسبی برای غذاخوردن نیست، حالا می‌خواهد برای قهوه خوردن یا رستوران یا سفره‌خانه و هر چیز دیگری باشد. به‌هیچ‌وجه این بنا مکانی نیست که به این شکل آماده شود.
وی افزود: به نظرم در این مورد اگر موضوع بسیار جدی است، شهرسازان و معماران بایستی مخالفت خود را ابراز کنند و هرچه زودتر از این اتفاق نامیمون جلوگیری شود.
نوزاد در پایان تاکید کرد: این موضوع اصلاً موردپسند شهروندان رشت نبوده و متولیان بایستی از آن پرهیز کنند.
خدشه بر شان عمارت تاریخی رشت
«روزبه خلیق معینی»، پژوهشگر و راهنمای گردشگری درباره تغییر کاربری عمارت بلدیه به کافه یا رستوران به‌مرور می‌گوید: اگرچه امروزه تلاش‌هایی در موضوع رشت گردی شده است اما لازم است بگویم: بدون داشتن عمارت‌های تاریخی و ارزشمند شهر رشت نمی‌توان هویت، معماری و تاریخ رشت را از نظر تئوریک معرفی کرد.
وی تصریح کرد: ما برای بازشناسی شهر رشت از لحاظ تئوریک به معماری و تاریخ مشروطه و معاصر آن نیاز داریم. عمارت بلدیه به دلیل نمای معماری منحصر به فرد نه‌تنها در کشور بلکه خارج از مرزها هم شناخته شده است.
وی افزود: گردشگران به دلیل معماری و تاریخ این عمارت تمایل دارند از داخل این بنا استفاده کنند و بایستی هرچه زودتر این بنای تاریخی به‌صورت موزه مورداستفاده عموم قرار گیرد.
نویسنده کتاب رشت گردی ادامه داد: در حال حاضر اکثر گردشگران و مسافران که به رشت می‌آیند، با عمارتی روبرو می‌شوند که در مقابل این بنا با توجه به اجرای مرمت زواید بصری زیادی وجود دارد و دسترسی به این بنا کاملاً محدود بوده و حتی گردشگران قادر به عکاسی از این بنا هم نیستند. معینی در پایان تاکید کرد: استفاده اقتصادی از این بنا به‌صورت کافه و رستوران نه‌تنها شأنیت این عمارت تاریخی بلکه فرهنگ و هویت شهر رشت را زیر سؤال می‌برد.
نویسنده: محمد صالح زاده(روزنامه نگار و کارشناسی مسایل شهری)
منبع: پایگاه خبری و تحلیلی مرور گیلان
انتشار ر 10 دی 1403
بنابراین همین بخش از بناهای ۱۰۰ساله برجای مانده میراثی بخش بزرگی از تاریخ ما را شکل میدهند. این امر به تنهایی لزوم حفاظت و نگهداری آنها را امری ضروری ساخته است.
تاثیر وضعیت نامطلوب بناهای تاریخی در عبور گردشگران از رشت
آغاز مرمت عمارت بلدیه
مالک جدید به‌شدت از شهردار عصبانی می‌شود و شگفت به او پیشنهاد می‌دهد بنا را به همین شکل به شهرداری بفروشد. این روایتی کوتاه از داستان پُر رمز و رازِ خانه اولین شهردار رشت بوده که به مدت ۱۵ سال غیرمتوالی سکان‌دار خوشنام بلدیه رشت بود. شهرداری پس از خرید این عمارت در سال ۱۳۸۱ این خانه را بازسازی کرد.
روشن عنوان کرد: باتوجه به نوع جغرافیای گیلان و وجود میزان بالای رطوبت در شهر رشت، رطوبت از طریق زمین، پی، دیواره‌های بنا، حرکت کرده و با انتقال از سطحی به سطح دیگر یا از راه ترک‌های موجود در بخش‌های آسیب‌دیده بام و همچنین بدنه‌های بنا در مواد و مصالح بنا نفوذ کرده و باعث بروز مشکلاتی از جمله تغییر رنگ مصالح، شوره‌زدگی، فرسایش و تخریب مواد و مصالح بنایی در بناهای تاریخی می‌شود.
تصمیمات اجرایی مدیریت شهری در پشت درب های بسته
همه اینها باعث شد فضایی مطلوب برای نقش‌آفرینی تکنوکرات‌ها پدیدار شود. تکنوکراسی، مکتب فکری است که در آن شایستگی افراد برای قرارگرفتن در موقعیت‌های مختلف براساس دانش تخصصی و فنی سنجیده می‌شود.
خانه نشینی تکنوکرات های رشت
انتقاد شدید بازرس کل استان گیلان در مورد نحوه آسفالت
همچنین در سطح بین المللی یکی از شاخص های توسعه پایدار شهری محسوب می‌شوند. ما آخرین نسلی بودیم؛ که با اِلمان های شهری خاطره سازی داشته ایم. این اِلمان ها به نحوی در هر نقطه از چشم انداز های شهر جا گرفته اند، که این روزها در سایه ی فراموشیِ نشسته بر پیکره شان، تصور شهرها بدون آنها غیر ممکن شده است.
یکی دیگر از کیوسک داران که در منطقه مرکزی رشت مشغول کاسبی است به مرور می‌گوید: در کل رشت شاید حدود ۷ الی ۸ دکه سرقفلی دارند و مابقی سرقفلی شان شهرداری است. افزایش اجاره بهای دکه های دارای سرقفلی خیلی بیشتر از این مبالغ است.
نفرات منتخب شورای چهارم رشت
شورای چهارم در مجموع ۴ سال فعالیت در بدنه نظارتی مدیریت شهری رشت، ۲ شهردار انتخاب و در بازه‌های زمانی ۹ ماه تا ۲ سال و اندی شهرداران منتخب خود را برکنار کرد و سرپرست‌هایی را به جایگزینی آنها منصوب داشت.
برخی مسئولان شهری از این طرح استقبال و آن را باعث جذب گردشگر و شهروندان فراری از منطقه مرکزی شهر به دلیل ترافیک و آلودگی می‌دانستند. اما در سویی دیگر برخی مدیران نیز مشکلات به وجود آمده برای خودروهای شخصی و عمومی و افزایش بار ترافیکی سبزه‌میدان را مهم عنوان می‌کردند.
شهرداری جمع آوری زباله های شهری را در ساعت ۹ شب مقرر کرده است. بنابراین ساکنین محلات مسکونی در مناطق پنجگانه رشت در این ساعت مشخص زباله های خود را از منازل خارج کرده و در محل های مورد نظر یا سطل های زباله مستقر در محلات جمع می‌کنند. با توجه به احتمال خطراتی از قبیل؛ وزش بادگرم و پراکندگی زباله های سبک، پاره شدن کیسه‌های زباله توسط حیوانات(سگ و گربه)، پخش شیرابه زباله در سطح معابر و ایجاد آلودگی و کثیفی در مناطق شهری و… شهرداری می‌بایست؛ زباله ها را در کمترین زمان ممکن از محلات مسکونی جمع آوری و منتقل کند. از اینرو لازم است: مدیریت شهری در کمتر از ۳ ساعت پسماندها را با خودروهای حمل زباله جمع آوری و انتقال دهد. تاخیر و تعلل زمانی در این مرحله از مدیریت پسماند باعث خواهد شد؛ آینده نظافت و چهره شهر مخدوش شود.
از حذف ایستگاه انتقال تا احداث ساختمان اداری شهرداری
این موضوع بیانگر اینست؛ مدیریت شهری در مورد صرفه های هزینه-فایده در مدیریت پسماند نه تنها تحلیل درستی ندارد، بلکه با عدم عقلانیت ابزاری به معیارهایی همچون؛کارایی و اثربخشی بی‌تفاوت است. بهرحال اگر در ادوار مختلف بودجه های کلان دولتی تامین شد، با کاستی‌های بوقوع پیوسته و خطاهای مدیریتی به اتلاف منابع منجر شده است.
کارشناسان در مورد اهمیت ایستگاه انتقال در مدیریت پسماند معتقدند: بیش از ۵۰ درصد از کُل مخارج مدیریت پسماند شهرها، مربوط به جمع آوری زباله است، از اینرو بهبود عملکرد در عملیات جمع آوری زباله در صرفه جویی هزینه‌ها تاثیر قابل توجهی خواهد داشت. بنابراین ایستگاه‌های انتقال در افزایش عملکرد جمع آوری پسماندها، کاهش هزینه حمل و نقل،کاهش مصرف انرژی، کاهش تردد و ترافیک کامیون‌ها و خودروهای ویژه جمع‌آوری پسماند در سطح معابر،کاهش ساییدگی و ترک خوردن خیابان ها و جاده های شهری و بین شهری، کاهش آلودگی های زیست محیطی و آلودگی هوا و… موثر هستند.
در سال ۱۳۰۲ شهرداری مقرر کرد؛ ساکنین محلات مسکونی اول غروب زباله های خود را مقابل درب منازل بگذارند. از این تاریخ به بعد دفع زباله در کشور تحول اساسی پیدا کرد و بتدریج با ورود کامیون به کشور ناوگان حمل زباله در شهرداری ایجاد شد. دفع زباله در تمام این دوران در نقطه ای تلنبار و سپس منتقل می‌شد. ساکنین پایتخت بدلیل بوی نامطبوع و چهره زشت شهر اعتراض کرده و شهرداری دور محل های دفع دیوار کشید و محل تخلیه زباله به چهار دیواری معروف می‌شود.