گفت‌وگو با شهردار اسبق رشت درباره پروژه‌های حمل و نقل شهری؛
سرمایه‌های شهر را به ریل نوسازی بسپاریم
به روزهایی نزدیک می‌شویم که شهر رشت در یک اتفاق نادر در ادوار اخیر نفر اول بازوان اجرایی مدیریت شهری‌اش را در ۲ سال پیاپی در این مسند حفظ شده دیده است. با آرامشی که در دو بدنه مدیریت شهری این شهر حُکم فرماست، آنطور که بنظر می‌رسد؛ کماکان این مسند برای شهردار رشت تا پایان فعالیت شورای ششم محفوظ بماند.
عملکرد رحیم شوقی تا به امروز با اجرای پروژه‌های طرح میثاق شهرداری رشت که می‌توان از آنها به عنوان پروژه برجسته و پرطمطراق مدیریت شهری در طی ۲۰ ماه گذشته یاد کرد، گره خورده است. پروژه‌هایی که در روند اجرای عملیاتی آنها گمانه‌ها و شائبه‌های متعددی را دامن زده است؛ از برگزاری مناقصه‌های غیراستاندارد تا حواشی انتخاب مناقصه‌گر و مجریان طرح و همچنین جانمایی غیرکارشناسی و یک طرفه بودن روگذرها تا بی اعتنایی به اسناد بالادستی و همه این‌ها باعث شده تا عملکرد شهردار جوان رشت علی‌رغم تسریع در روند اجرایی پروژه‌های طرح میثاق با ابهام و شبهاتی مواجه شود.
ناهماهنگی و بی‌اعتنایی به اسناد بالادستی در اجرای برخی از روگذرهای بتنی در شرایطی رقم خورده که احداث برخی از این روگذرها در شهر اساساً منطبق بر مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و ترافیک کشور نبوده و در اجرای عملیاتی آنها تنها به مصوبه شورای عالی ترافیک استان بسنده شده است.
هادی حق شناس، استاندار گیلان نیز به تازگی در دیدار با اعضای هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان، اظهار کرد: احداث پل‌های زیر و رو گذر پاسخگوی حجم ترافیک و خودروهای شهر نیست، می‌توانیم با اجرای تراموا ترافیک را از میدان گیل به خیابان سعدی تا فرودگاه کنترل کنیم.
نماینده عالی دولت در استان در شرایطی از اجرای تراموا سخن به میان آورد که نزدیک به ۵۰۰ متر از طرح تراموا در بلوار امام در حد فاصل میدان گیل تا توشیبا با احداث پل بتنی باهنر مسدود شده و تا به امروز مدیریت شهری در رشت پاسخی قانع کننده‌ای در این باره نداده است.
تا جایی که مطلع هستیم بخش زیادی از اعضای نظام مهندسی و همچنین کارگروه‌های تخصصی این سازمان از جمله کارگروه ترافیک موضع‌گیری تخصصی و فنی در مورد اجرای روگذرها منتشر نکرده و سکوت را مصلحت شمرده‌اند.
در بخش قبلی این گزارش با توجه به اجرای پروژه‌های عمرانی در شهر رشت که با هزینه قابل‌توجهی در حال انجام است، مطرح شد: در شهرداری رشت همه چیز هست به جز تخصص و اجرای عملیاتی بر پایه مطالعات عمیق و چندوَجهی! صحت این استدلال را می‌توان با کمی تأمل در سطوح مختلف شهر به‌وضوح مشاهده کرد. اخیراً موضوع انطباق طرح روگذر باهنر بر روی طرح تراموا گواهی بر این استدلال بوده است.
حداکثر اعضای شورای ششم که در جبهه موافقان رحیم شوقی قرار دارند، بر این باورند: تسلط شهردار رشت به امور عمرانی و پیشرفت‌های فیزیکی حاصل شده در اجرای روگذرها به نوعی بیانگر برتری این شهردار جوان بوده و برخی از شورا نشینان، شهردار منتخب را با القابی همچون؛ شهردار تکنوکرات، عمرانی، جهادی و انقلابی به سطح عموم شهروندان معرفی می‌نمایند. اما به‌راستی، آیا رحیم شوقی تکنوکرات است؟
ازاین‌رو با سلسله گزارش‌های تحقیقاتی و گفت‌وگو محور با شهرداران شناخته شده دهه‌های پیشین که در دوره مدیریتی‌شان به امور عمرانی و فرهنگی روی آورده بودند، به گفتگو پرداخته‌ایم که در ادامه به آن می‌پردازیم:
در کشاکش ماه‌های پایانی سال گذشته که مدیریت شهری رشت خود را آماده بهره‌برداری برخی از روگذرها می‌کرد، با چهل و هفتمین شهردار رشت در دولت اول سازندگی به گفت‌وگو پرداختیم. هادی الماسی، با حُکم استاندار وقت گیلان به این مقام منصوب شد. دوران مدیریتی وی در مقام شهردار رشت (۱۳۶۸-۱۳۷۴) جز طولانی‌ترین دوره مدیریت شهری رشت محسوب می‌شود. در این دوره شهرداری رشت به گفته برخی از کارشناسان حوزه شهری تحولات عظیم زیر ساختی را تجربه کرد.
در مورد برخی از اقدامات مدیریتی الماسی زمانی که در مسند شهرداری رشت حضور داشت، می‌توان به؛ بازگشایی ۱۳ خیابان جدید (آیت‌الله ضیابری، رودباری، بلوار معلم، خیابان پرستار و..)، تأسیس پایانه‌های مسافری، ایجادتقسیم‌بندی شهرداری‌های مناطق، تأسیس سازمان‌های متشکل شهری از جمله؛ سازمان پارک‌ها و فضای سبز، سازمان آتش‌نشانی و تأسیس ایستگاه‌ها، سازمان آرامستان و…، مکانیزه‌کردن زباله‌ها و انتقال دپوی آن به بیرون شهر، ساماندهی بازارچه‌های محلی در خیابان‌های فلسطین و رازی، تأسیس میدان تره‌بار امام حسین و غیره اشاره کرد.
***
در یک سال ابتدایی آغاز به کار در این شهر بایستی به فکر نوسازی وضع موجود رشت بود. این شهر نیاز مبرم به نوسازی دارد و تا زمانی که این نوسازی انجام نشود، نباید به فکر پروژه‌های بزرگ‌تر بود.
اگر زمان برمی‌گشت و این بار در برهه حساس کنونی به‌عنوان شهردار رشت انتخاب می‌شدید، امروزه برای شهر رشت که به فراخور آن زمان بسیار بسط و گسترش‌یافته چه اقدامی را دستور کار عمرانی بدنه اجرایی مدیریت شهری قرار می‌دادید؟
– البته الان با سن و سالی که دارم، دیگر توان آن‌چنانی ندارم که بتوانم از پس این مسئولیت برآیم. اما باتوجه به سؤال جنابعالی، به نظرم اگر در شرایط کنونی شهردار بودم، تا یک سال اول کار خاصی انجام نمی‌دادم و تا می‌توانستم شهر را جارو می‌کردم تا شهر تمیز و مرتب شود.
شما هم فکر می‌کنید شهر رشت به نسبت پیشینه‌اش دیگر آن رشت تمیز و پاکیزه گذشته نیست؟
– منظورم این است؛ در یک سال ابتدایی آغاز به کار در این شهر بایستی به فکر نوسازی وضع موجود رشت بود. این شهر نیاز مبرم به نوسازی دارد و تا زمانی که این نوسازی انجام نشود، نباید به فکر پروژه‌های بزرگ‌تر بود. بایستی تا یک سال به قول شهرداران؛ به جان این شهر اُفتاد و سرمایه‌های از نفس افتاده این شهر را نفس و جانی تازه بخشید. هر سرمایه‌ای از این شهر که در حال از بین‌رفتن است را باید نوسازی و اصلاح کرد.
در مورد نوسازی وضع موجود رشت و چگونگی این امر بیشتر توضیح بفرمایید؟
– ببینید؛ هر شهر دارای مجموعه‌ای سرمایه است، اگر قرار است؛ شهر سرمایه‌پذیر شود، بنابراین بایستی در وضعیت موجود سرمایه‌های این شهر دست‌برده و به نحوی انقلاب نوسازی در وضعیت موجود این شهر راه بیفتد. خیابان‌ها، بلوارها، کمربندی‌ها، پارک‌ها، پیاده‌راه‌ها، کوچه‌ها و….. سرمایه شهرها هستند، آیا امروزه وضعیت سرمایه‌های شهر رشت مطلوب هستند؟ خیر! سرمایه‌های شهر رشت از بزرگ تا کوچک‌ترین جز آن نیاز به بازسازی و نوسازی دارند.
باید قبول کنیم که سرمایه‌های فعلی شهر رشت فرسوده بوده و در حال از بین‌رفتن هستند. اگر این را قبول کنیم؛ برای اینکه رشت به شهری سرمایه‌پذیر بدل گردد و طبق معمول همیشه سرمایه‌گذار از این شهر فرار نکند، بایستی برای سرمایه‌های فعلی این شهر چاره‌ای بیندیشیم و سرمایه‌های موجود این شهر را به ریل نوسازی بسپاریم.
این‌طور که به نظر می‌رسد؛ شما از وضعیت موجود سیمای شهری رشت ناراضی بوده و عدم سرمایه‌پذیری در شهر رشت و فرار سرمایه‌گذاران را به این موضوع پیوند می‌دهید؟
– باید قبول کنیم، ورودی شهر و وضعیت سیمای شهری در رشت اصلاً در شأن رشت نیست. به‌عنوان‌مثال: از میدان ولیعصر تا فرودگاه که جز منطقه آزاد تجاری هم شده را نگاه بیندازید؛ با انبوهی از ناسازگاری و ناهماهنگی مواجهیم. یکسری مغازه‌دار را مشاهده می‌کنیم که ماشین‌های اوراقی را در بالا پشت‌بام مغازه‌هایشان قرار داده‌اند که چهره آن مسیر مخدوش شده. آنجا نزدیک فرودگاه بوده و مسیر برون‌شهری به‌سوی منطقه آزاد کاسپین و سایر شهرهای مهم استان، یعنی درست در نقطه‌ای که ترددها بسیار زیاد و در واقع جز نقاط کانونی شهر است.
البته این یک نمونه بود که مثال زده‌ام، از این موارد در سیمای شهری رشت به‌وفور وجود دارد. به این خاطر چنین نیاز مبرمی حس می‌شود؛ بایستی در وضعیت سیمای شهری، ورودی‌های شهر، سرمایه‌های شهر و وضعیت موجود این شهر چاره‌ای اساسی اندیشید تا از فرسودگی رها شده و نوسازی شوند تا رشت متناسب با ظرفیت و سرمایه‌های موجود فعلی، سرمایه‌های جدیدی خلق کند و به شهری سرمایه‌پذیر تبدیل شود.
برخی از کارشناسان علت فرار سرمایه‌گذاران از شهر رشت را به فعالیت جزیره‌ای سازمان شهرداری رشت و مدیران و معاونان سایر نیروهای این سازمان مرتبط دانسته‌اند، باتوجه‌به سابقه طولانی شما به‌عنوان مقام اول اجرایی مدیریت شهری در رشت این موضوع تا چه حد صحت داشته؟ و نقش شهردار در این مورد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
-این را اضافه کنم، در شهر رشت علاوه بر اینکه نیازمند نوسازی در وضعیت موجود هستیم، به نوسازی اداری در بخش‌های مختلف سازمان شهرداری رشت هم نیازمندیم. در طی سال‌های اخیر چندین و چند بار در اخبار حضور سرمایه‌گذاران در رشت را شاهد بوده‌ایم که همیشه در جلسات نخست با استقبال خوبی همراه بوده و قول و وعده‌های زیادی را شنیده‌ایم، اما به فراخور زمان وقتی به شهر رشت بادقت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که در این شهر سرمایه‌گذاری بزرگی انجام نشده است! چرا؟ چون هرکدام از بخش‌های اداری و مدیریتی و معاونت‌ها در شهرداری رشت به‌صورت جزیره‌ای و منفک از هم عمل می‌کنند.
بدین طریق این‌قدر سرمایه‌گذار را سر می‌دوانند که سرمایه‌گذار فرار می‌کند. در این باره حتی شده یک سرمایه‌گذار پس از جلسات مختلف با مدیران رده‌بالایی که روال آن طبیعی طی شده بود، اسیر کارمند اداری یکی از مناطق شده است. این پاسخ پرسش شما بود. دقیقاً در بخش‌های مختلف شهرداری رشت شاهد عملکردی منفک از هم بوده که هر کدام از معاونت‌ها و سازمان‌ها به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند.
بروکراسی اداری در شهرداری با مشکلاتی مواجه بوده که باید هر چه زودتر برطرف شود. در پاسخ بخش دوم سؤالتان باید خدمتتان عرض کنم؛ شهردار باید به‌صورت قاطع و با جدیت از طریق معاونین، مدیران، کارمندان و سایرین پیگیر سرمایه‌گذار باشد و نیروهای شهرداری متوجه پیگیری مدیر مافوق خود از ماجرا باشند. حتی اگر در این مسیر تهمت‌هایی زده شود.
می‌دانید که در یک سال و اندی گذشته، شهرداری و شورای شهر با اجرای طرحی موسوم به میثاق و در پی آن احداث چندین پل روگذر و زیر گذر سعی دارد با روان‌سازی گره‌های ترافیکی رشت به حل این درد کهنه در شهر بپردازد. به نظر شما آیا احداث روگذر و زیرگذرها که جز برجسته‌ترین پروژه‌های عملیاتی و عمرانی شهرداری است، در روان‌سازی جریان ترافیک رشت مؤثر هستند؟
– من همچون شما معتقدم که این پل‌ها مشکل ترافیک رشت را حل نخواهند کرد. بلوار امام را در نظر بگیرید که در تقاطع شهید باهنر روگذری احداث شده است، در شرایطی اجرای این پل ماشین‌رو صحیح خواهد بود که تمام گره‌های ترافیکی بلوار امام در تقاطع شهید باهنر بوده باشند، اینجاست که می‌توانیم در این گره چنین روگذری را اجرا کنیم.
جریان ترافیک در رشت، دقیقاً همچون شلنگ آب است که یک زایده‌ای مسیر این شلنگ را مسدود کرده، وقتی ما این زایده را برمی‌داریم، بلافاصله مسیر شلنگ باز می‌شود و آب جریان پیدا خواهد کرد. اما مسأله ترافیک رشت این‌گونه نیست! در واقع بخش‌های زیادی از کل جریان مسیر این شلنگ، مسدود است.
اما مگر ما به غیر از این محدوده در بلوار امام گره ترافیکی دیگری نداریم؟! خودروهایی که به جنوب شهر در مسیر (جاده تهران) در حرکت هستند، روی این پل بتنی می‌روند و ماشین‌هایی که می‌خواهند ۹۰ درجه به سمت باهنر بروند، باید از زیر پل استفاده کنند. این در صورتی است که در رشت در ساعات پیک ترافیکی از میدان توشیبا به سمت بلوار امام قفل بوده و از سمت سه‌راه حشمت روبروی سازمان برنامه و بودجه هم گره‌های شدیدی در این ساعات وجود دارند؛ بنابراین با احداث این روگذرها همه این خودروها پس از عبور از توشیبا در این تقاطع گیر خواهند کرد. همین مسأله را در صابرین پس از احداث آن پل طولانی نیز مشاهده کرده‌ایم.
به نظر شما در حل معضل ترافیک رشت که درد کهنه این شهر بوده، چه اقداماتی بایستی در دستور کار قرار گیرد؟
– جریان ترافیک در رشت را اگر با یک مثال ساده توضیح بدهم؛ دقیقاً همچون شلنگ آب است که یک زایده‌ای مسیر این شلنگ را مسدود کرده، وقتی ما این زایده را برمی‌داریم، بلافاصله مسیر شلنگ باز می‌شود و آب جریان پیدا خواهد کرد. اما مسأله ترافیک رشت این‌گونه نیست! در واقع بخش‌های زیادی از کل جریان مسیر این شلنگ مسدود است.
ما یک زایده را از شلنگ برمی‌داریم تا آب جریان پیدا کند، اما به دلیل بسته‌بودن مسیر در جریانی جلوتر یا پیشین، سایر گره‌ها نیز در این مسیر خود را نشان خواهند داد؛ بنابراین احداث این روگذرها و زیرگذرها در جریان اصلی ترافیک رشت و روان‌سازی گره‌های ترافیکی این شهر آن‌چنان مؤثر نخواهند بود و تنها به‌صورت مقطعی و کوتاه‌مدت جریان ترافیک را از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر منتقل می‌سازند.
بنظر شما اقدامات عملیاتی مناسب در رفع گره‌های ترافیکی برای این شهر چیست؟
– ببینید؛ برای حل معضلات هر شهری به یکسری مطالعات چندوجهیِ عمیق نیاز داریم و همچنین کارهای اجرایی در سطوح شهر به صورت کارشناسی انجام شود. متأسفانه ما درشهر رشت مطالعه تئوری کرده و عملیاتی وارد نمی‌شویم. اگر روزانه و در طی هفته‌ها در سطح شهر پیاده‌روی کنیم، مشکلات این شهر را به‌وضوح خواهیم دید.
خاطرم هست زمانی که در شهرداری بودم، نانوایی در خیابان امام یک مانعی را در مقابل مغازه‌اش نهاده بود تا ماشین حمل آرد به راحتی بتواند مقابل نانوایی پارک کرده و آردها را خالی کند. در شهر که دور می‌زدم با این صحنه مواجه شدم، بلافاصله برداشتن این مانع از جلوی درب این نانوایی را از طریق مأمورین شهرداری پیگیری کردم.
منظورم این است؛ بایستی در مسأله ترافیکی شهر رشت سایر موضوعات را در دستور کار قرار داد، موضوعاتی از قبیل؛ ایجاد پارکینگ، اصلاح هندسی، رویکرد فرهنگی در ترافیک و همچنین اجرای طرح‌های زوج و فرد و از همه مهم‌تر گسترش حمل‌ونقل عمومی توسط مدیریت شهری بایستی در دستور کار قرار بگیرد.
در آخرین سؤال، به نظر شما رحیم شوقی شهردار وقت رشت با حجم وسیعی از پروژه‌های عمرانی که در دست اجرا دارد، شهرداری موفق بوده؟ به فراخور حجم پروژه‌های عمرانی دوره مدیریتی وی، آیا می‌توان رحیم شوقی را تکنوکرات خواند؟
– تا دیر نشده عرض کنم؛ در سوالات پیشین فرمودید: اگر شهردار بودم؟ باید بگویم، پاسخ بنده در رابطه با سوال شما بوده که فرمودید اگر شهردار بودم چه کار می کردم. مواردی را که عنوان کردم، به معنی نفی کارها و امور فعلی مدیریت شهری نیست. هرکسی روش خاصی برای اجرا دارد و صحبت‌های من در رد عملکرد فعلی نبوده و نخواهد بود.
به کارهای مدیریتی مهندس شوقی شناخت داشته و احترام خاصی برای او قائلم و می‌دانم که برای این شهر زحمت می‌کشند. امروزه آقای مهندس شوقی با شرایط سخت در حال فعالیت و زحمت است.
گفتگوی محمد صالح زاده با هادی الماسی(شهردار اسبق رشت)
منبع: پایگاه خبری و تحلیلی مرور گیلان
انتشار در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴
این پژوهشگر دکتری شهرسازی در ادامه افزود: این نشست در مورد شهر رشت است که با عنوان مرکز استان گیلان، در قالب یک کلان‌شهر رفرنس در استان گیلان شناخته می‌شود. کلان‌شهر رشت در بیشتر موارد به‌عنوان یک مرجع برای مدیریت شهری سایر شهرهای استان به شمار می‌رود. این شهر امروزه با مشکلات عدیده مواجه بوده که ضروری است در قالب گفت‌وگویی منصفانه و بی‌طرفانه بر پایه علم مشکلات این شهر مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد.
